Trạm thu phí cầu Việt Trì. Ảnh: GT
Doanh thu sụt giảm vỡ phương án tài chính
Theo đại diện Bộ GTVT, trong số các dự án BOT gặp khó khăn hiện nay, có 4 dự án BOT sụt giảm doanh thu lớn, phá vỡ phương án tài chính.
Cụ thể, tại dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km1738+148 - Km1763+610, theo hợp đồng dự án đã ký kết, nhà đầu tư có trách nhiệm huy động vốn đầu tư đoạn tuyến với quy mô 2 làn xe, tổng mức đầu tư 836 tỉ đồng.
Dự án được hoàn thành đưa vào khai thác từ năm 2015 và nhà đầu tư được thu phí tại trạm Km1747 trên đường Hồ Chí Minh để hoàn vốn đầu tư với thời gian thu phí hoàn vốn khoảng 20 năm, bắt đầu từ tháng 11.2015. Sau khi dự án hoàn thành đưa vào khai thác (12.2019), đa số các phương tiện chuyển sang sử dụng tuyến tránh Buôn Hồ do không phải mất phí nên dẫn đến doanh thu thu phí của dự án bị sụt giảm rất lớn, phá vỡ phương án tài chính.
Với dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Thái Hà vượt sông Hồng trên đường nối hai tỉnh Thái Bình và Hà Nam với đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình (giai đoạn 1) có tổng mức đầu tư khoảng 1.709 tỉ đồng, theo hợp đồng dự án, nhà đầu tư được sử dụng trạm thu phí cầu Thái Hà để hoàn vốn. Thời gian thu phí hoàn vốn khoảng 16 năm 7 tháng.
Dự án hoàn thành đưa vào khai thác sử dụng từ tháng 4.2018, nhà đầu tư bắt đầu thu phí từ tháng 2.2019. Tuy nhiên, từ thời điểm thu phí đến nay, doanh thu thực tế chỉ đạt khoảng 14,8% so với phương án tài chính hợp đồng BOT, dẫn đến phá vỡ phương án tài chính, nguy cơ phá sản cho nhà đầu tư. Nguyên nhân chính do sau khi dự án đầu tư nâng cấp, cải tạo QL39A và Dự án xây dựng cầu Hưng Hà vượt sông Hồng hoàn thành, hầu hết các phương tiện đều chọn tuyến đường không thu phí.
Tiếp đến là dự án cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc, có chiều dài khoảng 85,7km, tổng mức đầu tư khoảng 1.303 tỉ đồng được khởi công từ tháng 3.2015 và tháng 9.2019 đưa vào khai. Tuy nhiên, đối với hạng mục cải tạo luồng sông Sài Gòn chưa thể triển khai thi công do nhà đầu tư không kêu gọi được nguồn vốn tín dụng.
Theo hợp đồng đã ký, sau khi hoàn thành, nhà đầu tư được thu phí phương tiện đường thuỷ nội địa thông qua các cảng đường thủy nội địa (cảng Bến Súc, cảng An Sơn, cảng Rạch Bắp) để thu hồi vốn. Thời gian thu phí khoảng 20 năm 9 tháng. Tuy nhiên, quá trình thực hiện dự án, tỉnh Bình Dương đã điều chỉnh quy hoạch cảng thủy nội địa, không xây dựng cảng Bến Súc, chưa triển khai cảng Rạch Bắp, cảng An Sơn mới xây dựng được một phần. Khi dự án BOT hoàn thành không thể tổ chức thu phí để hoàn vốn đầu tư. Do đó, phương án thu phí các phương tiện vận tải đường thủy nội địa để hoàn vốn cho dự án khó khả thi.
Thứ 4 là dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Việt Trì - Ba Vì nối QL32 với QL32C, theo hợp đồng đã ký, nhà đầu tư có trách nhiệm huy động khoảng 1.462 tỉ đồng đầu tư dự án. Trải qua khoảng 3 năm thu phí, doanh thu thu phí chỉ đạt trung bình khoảng 30% so với doanh thu theo phương án tài chính hợp đồng. Việc áp dụng chính sách vé tháng, vé quý cho các phương tiện cũng gây giảm doanh thu khoảng 8%.
Cần gần 4.800 tỉ đồng giải cứu 4 dự án
Trước thực trạng nêu trên, bố trí vốn ngân sách nhà nước để chấm dứt hợp đồng dự án là phương án được Bộ GTVT đưa ra sau khi lấy ý kiến của các bộ, ngành, địa phương liên quan và đề xuất của nhà đầu tư.
Cụ thể, tại dự án nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km1738+148 - Km1763+610, triển khai kết luận của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành tại Thông báo số 137 ngày 23.11.2021, Bộ GTVT đã có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị cho phép chấm dứt hợp đồng dự án trước thời hạn và bố trí vốn nhà nước (khoảng 703 tỉ đồng) để hoàn trả cho doanh nghiệp BOT.
Đối với dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Thái Hà, sau khi cân nhắc kỹ, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ cho phép chấm dứt hợp đồng trước thời hạn và bố trí vốn nhà nước (khoảng 2.049 tỉ đồng) để thanh toán cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án.
Riêng dự án cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc, Bộ GTVT kiến nghị cho phép chấm dứt hợp đồng dự án trước thời hạn và bố trí vốn ngân sách Nhà nước (khoảng 612 tỉ đồng) để thanh toán cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và hoàn trả vốn vay của UBND tỉnh Bình Dương. Đối với việc cải tạo luồng sông Sài Gòn đoạn từ TPHCM đến Bình Dương, Bộ GTVT sẽ nghiên cứu đề xuất cân đối nguồn vốn phù hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xin chủ trương triển khai thực hiện.
Về dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Việt Trì - Ba Vì nối QL32 với QL32C, trên cơ sở đánh giá của Tổng cục Đường bộ Việt Nam và kiến nghị của Nhà đầu tư, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ cho phép chấm dứt hợp đồng dự án trước thời hạn và bố trí vốn ngân sách nhà nước (khoảng 1.422 tỉ đồng) để thanh toán cho nhà đầu tư dự án.
